Wantrouwen hypothekeert ziekenhuisnetwerken

Dat is de essentie van een scriptie die Ortwin Top en Ann Van den Broeck medio dit jaar schreven in het kader van de master in het management en het beleid van de gezondheidszorg (KU Leuven). Promotor is de bekende professor gezondheidsrecht, Stefaan Callens. Vier heldere pijnpunten onderscheidt de masterproef. De auteurs vinden ook dat zorgnetwerken 'het aspect ziekenhuisnetwerk' ver overstijgen. Door de knelpunten en de actuele wettelijke onduidelijkheid overheerst in de sector het wantrouwen, stellen beiden. Om dat te counteren, worden problemen best snel aangepakt. Dat vergt 'disruptieve innovatie'. "Momenteel", zo luidt het, "is de insteek wellicht te eenzijdig. De reorganisatie van het zorglandschap ligt primair in handen van de ziekenhuizen. Daarbij ziet de overheid netwerken als drijvende en in- spirerende kracht van een nieuw ziekenhuismodel." Verwijzend naar Nederland menen beide promovendi dat alle partners - inclusief de ziekenhuizen - moeten samenwerken. Pas als die voorwaarde vervuld is, kunnen belangrijke stappen gezet worden naar een geïntegreerde en toekomstbestendige zorg. Ziekenhuisnetwerken maken dan wezenlijk deel uit van performante, waardegedreven zorgnetwerken waarin de patiënt en zijn gezondheid centraal staan. Dit alles vergt ook staatkundig 'disruptieve' veranderingen. Daarbij verwijst de scriptie naar een recente beleidsnota van de Gentse prof. em. huisartsgeneeskunde Jan De Maeseneer en naar 'Juiste Zorg op de Juiste Plek', een Nederlands document dat het belang van een regionale aanpak onderstreept. Een nieuwe staatshervorming is nodig. Het federale niveau is daarbij enkel nog bevoegd voor het fiscale innen van het budget en het vastleggen van de hoofdobjectieven in de gezondheidszorg. De gewesten krijgen de verantwoordelijkheid om beleid te realiseren en verder te decentraliseren naar regio's, steden en gemeenten. Een correcte organisatie van de zorg is uitgesloten binnen de huidige werkwijze en binnen de bestaande silo's. Die overtuiging delen alle Belgische ziekenhuizen, zo blijkt verder nog uit de scriptie van Ortwin Top en Ann Van den Broeck. Stappen in de richting van netwerking en verticale integratie zijn zeker nodig. Alleen bewijst de covidcrisis meer dan ooit dat die stappen "dringend" bijgestuurd moeten worden. Gebeurt dat niet dan stevenen we af op twee snelheden. Kwaliteitsvolle, betaalbare en toegankelijke gezondheidszorg waarin de patiënt centraal staat is pas mogelijk indien de overheid onderstaande vier knelpunten met bekwame spoed wegwerkt. ? Wetgevend kaderZiekenhuizen waren verplicht om voor een bepaalde datum een netwerk te vormen. Dit ging gepaard met een onduidelijk wetgevend kader. Het gevolg is dat ze een constructieve opstart of een evolutie in de goede richting vaak gemist hebben. Van den Broeck en Top vinden dan ook dat de federale overheid de doelstellingen van de hervorming en de beoogde resultaten moet verduidelijken. ? ZorgopdrachtenEveneens 'dringend' is een heldere definitie van de loco- en supraregionale zorgopdrachten. Universitaire ziekenhuizen zijn daarbij zeer ontevreden omdat kleinere ziekenhuizen te vaak oplossingen van hen verwachten. Dit onderzoek suggereert om de academische centra buiten de netwerken te houden. Hun locoregionale zorgopdrachten worden dus beperkt. Sterker nog: eventueel vormen ze een apart netwerk met een aparte financiering en met als hoofdtaken gespecialiseerde zorg, onderzoek en ontwikkeling, innovatie en opleiding. ? FinancieringDeels dient de ziekenhuisfinanciering ook de netwerken van geld te voorzien. Momenteel zijn er immers geen prikkels om activiteiten aan het netwerk af te staan. De financiering dient tevens de verticale integratie van de zorgopdrachten te ondersteunen. Dat gaat breder dan de ziekenhuisfinanciering. Daartoe opteert de scriptie voor ' bundled payments' met nadruk op resultaten en niet op structuren. Zorgnetwerken en niet enkel klinische netwerken financieren krijgt voorrang. Het geeft netwerken de mogelijkheid een nieuwe rol in te vullen en laat verticale integratie met andere zorgactoren toe. ? IntegratieHet ziekenhuislandschap afstemmen op andere zorgactoren zoals de eerste lijn is cruciaal. Probleem is dat de al officieel gevormde netwerken en eerstelijnszones geografisch niet overeenstemmen met de eerstelijnszones. En dus moet men opties om dit beter af te stemmen grondig bestuderen. Ook de geestelijke gezondheidszorg krijgt hierin een plaats. De complexe staatsstructuur helpt bij dit alles niet. "De gewesten volledig verantwoordelijk maken voor de realisatie van het gezondheidsbeleid is dan ook aan de orde", zo luidt het.