Nieuwe campus voor Heilig Hart Tienen

Het ziekenhuis brengt de twee verouderde campussen Mariëndal en St.-Jan samen in een nieuwbouwproject. Dat komt aan de Houtemstraat, op de huidige campus Sint-Jan. De locatie werd geselecteerd na onderzoek door stedenbouwkundig bureau BUUR en Fluvius. Het Regionaal Ziekenhuis Tienen kreeg van de stad een recht van opstal voor de gronden. Voorwaarde is dat rond het nieuwe ziekenhuis een publiek toegankelijk park wordt aangelegd met een meerwaarde voor de buurt. Uit een ontwerpwedstrijd kwam het voorstel van het Belgische architecten- en studiebureau VK Architects & Engineers als beste naar voren. Het bureau tekende een compact, innovatief design met veel ruimte voor een groene buffer rond het ziekenhuis. VK Architects & Engineers bestaat sinds 1952 en is gespecialiseerd in gebouwen voor de zorgsector. Het bedrijf is actief in de Benelux en Vietnam. Ze tekenden onder meer voor Sint-Maarten in Mechelen, AZ Delta in Roeselare en voor Erasme, Saint-Luc en UZ Brussel. Een ontwerpopdracht vertrekt vanuit de mens, zegt architect Kenneth Groosman, director Healthcare Design bij VK Architects & Engineers. "Oudere ziekenhuizen uit de jaren 1960 en '70 werden ontworpen als een machine. Heel wat ziekenhuizen uit die periode zijn intussen meermaals verbouwd en uitgebreid. Als patiënt of bezoeker loop je er vaak letterlijk verloren. Onze visie stelt de mens centraal. Niet alleen de patiënt, ook de bezoeker. En we vergeten het personeel niet: zij werken er elke dag, jaren aan een stuk terwijl patiënten hopelijk niet te lang moeten blijven." Het bureau houdt ook rekening met maatschappelijke trends in de zorg, zoals de nadruk op preventie en een gezonde levensstijl, een korter verblijf, meer ambulante zorg en de klinische netwerken. "We zorgden voor een future proof ontwerp. Voor VIPA is een ziekenhuis een strategische investering op 40 jaar. In die periode kan er veel veranderen. Daarom moet de inrichting flexibel zijn zodat ze gemakkelijk aangepast kan worden aan veranderende inzichten en technologische evoluties." Het ziekenhuis is geconcipieerd volgens de 'schillenmethode'. Dat wil zeggen: men definieert vier bouwdelen of 'schillen'. Naast de hotelschil met kamers en verpleegeenheden is er de medisch- technische schil (intensieve zorg, operatiekwartieren en spoed), de administratieve schil (kantoren en consultatieruimtes) en de fabriekschil (logistiek, apotheek, magazijn, keuken...). Elke schil krijgt een eigen maatvoering, flexibiliteit en afwerking; zo kan een bouwdeel met kamers een lagere plafondhoogte krijgen dan een medisch-technisch deel. "De schillen zijn natuurlijk met elkaar verweven", verduidelijkt Groosman. "Je zet niet zomaar vier aparte blokken neer met ertussen loopbruggen. De afstanden tussen operatiezaal, recovery en kamers bijvoorbeeld mogen niet te groot zijn." Het ziekenhuis wordt daarom opgevat als een klavertje vier rond een centraal atrium dat de vier 'schillen' verbindt. Het gebouw is open op de omgeving, met veel zicht op de natuur. Het personeel kan tijdens de middagpauze buiten gaan lunchen. Een ziekenhuis moet volgens Kenneth Groosman een aangename omgeving zijn om te werken en te verblijven. Daarom is aandacht nodig voor akoestiek en stille ventilatiesystemen, en voor voldoende licht. "In sommige ziekenhuizen zitten OK's, beeldvorming of de lineaire versneller ondergronds. Wie daar werkt, ziet nooit daglicht en merkt niets van het wisselen der seizoenen. Wij proberen gebouwen zo veel mogelijk open naar de omgeving te ontwerpen." Duurzaamheid en ecologie worden steeds belangrijker. Met de budgetten en de technologie van vandaag lukt het nog niet om een energieneutraal ziekenhuis te bouwen. "We zorgen wel voor een stappenplan waardoor het ziekenhuis er naartoe kan evolueren", dixit Groosman. Vanaf begin 2021 werkt VK Architects & Engineers samen met de opdrachtgever om het project voor de nieuwe campus vorm te geven. In de loop van 2021-2022 wordt de subsidieaanvraag ingediend. Het verkrijgen van de omgevingsvergunningen en de publicatie van alle aanbestedingen nemen nog tot 2023 in beslag. De eerste spadesteek volgt in 2023-2024 en eind 2027 zouden de werken afgerond zijn. Het plan is om een deel van het bestaande ziekenhuis tijdelijk te verhuizen zodat al een vleugel afgebroken kan worden. Daarna volgt de nieuwbouw. Zodra die in gebruik is genomen, wordt het oude gebouw afgebroken. Dan volgt de omgevingsaanleg, waaraan de ontwerpopdracht veel belang hecht. "Er bevindt zich nu een stadsakker waar buurtbewoners groenten kweken; die blijft zeker bewaard", zegt Kenneth Groosman. Er komt ook een stadstuin voor alle bewoners van Tienen. "We willen niet alleen een aantrekkelijk gebouw, maar ook een aangename, leefbare buurt." Het budget voor de nieuwe campus ligt vast vanaf dag één. Dat vergt een zeer goed budgetbeheer, zegt Groosman. "Vanaf de eerste schets moet je je ervan bewust zijn dat elke lijn die je tekent, geld kost. We doen architecturaal geen gekke dingen: onze ontwerpen zijn vrij rationeel. In ziekenhuizen gaat bovendien al gauw 40% van het budget naar technieken waar je niet omheen kan. Vooral moet je ervoor zorgen dat je bij de start de goede beslissingen neemt. Eenmaal een project aanbesteed is, zijn wijzigingen bijzonder duur." Wijzigingen helemaal uitsluiten kan echter niet omdat er tussen aanbesteding en ingebruikname al gauw zeven jaar liggen. "In die tijd zijn er nieuwe technologieën die men wil gebruiken, gebeurde er misschien een fusie, komen er nieuwe ontwikkelingen, netwerken bijvoorbeeld... Op die momenten kan het mis gaan. Gelukkig hebben we al veel ervaring met ziekenhuisprojecten en hebben we geleerd om daarop te anticiperen", zo besluit Kenneth Groosman.