Duurzaamheid moet in het DNA van zorginstellingen zitten

Philip Verheye is actief in het bestuur van ZORG.tech, dat 450 leden telt uit de technische diensten van ziekenhuizen, woonzorgcentra en andere instellingen uit de zorgsector. "Het is een belangrijk forum waar we informatie, expertise, ervaringen en documenten uitwisselen. Twintig jaar geleden had iedereen nog de reflex dat voor zich te houden - maar het domein is zo groot en gevarieerd dat je nooit alles zelf kunt weten. Uitwisselen van kennis is van levensbelang. ZORG.tech heeft werkgroepen rond 'bouw' en rond 'kwaliteit'. "We organiseren geregeld vormingsactiviteiten - zoals een jaarlijks, druk bijgewoond congres. Recent hebben we een aantal nieuwe werkgroepen opgestart, waaronder 'kennisdeling'. Die bekijkt hoe we informatie beter kunnen uitwisselen - digitale toepassingen en sociale media beter kunnen gebruiken. Webinars en vergaderen via Zoom zijn nieuw, maar krijgen een blijvende plaats." We vragen Verheye naar de projecten rond duurzaamheid in Ziekenhuis Oost Limburg. "We hebben in het ZOL al 5.500 m2 zonnepanelen (480 kWp) geplaatst op de nieuwbouw. Bij renovatie van oude daken proberen we het park uit te breiden. In 2012 kon ik de eerste zonnepanelen plaatsen omdat de investering zichzelf terugbetaalde. De zonnepanelen produceren jaarlijks 480MWh - maar dat is niet meer dan 2% van ons verbruik. En de energiebehoeften stijgen met de toenemende comfortvraag in het ziekenhuis. Toch slagen we erin het verbruik per m2 met allerlei technieken naar beneden te halen." In 2017 legde toenmalig Vlaams minister Jo Vandeurzen samen met de sector klimaatdoelstellingen vast. Dat omvat 13 punten. "Energie is hierin een belangrijk punt. Naast het aanstellen van een klimaatverantwoordelijke en opstellen van een klimaatvisieplan is het doel om tegen 2030 het absolute energieverbruik jaarlijks met 2,09% te laten dalen, en de CO2-uitstoot met 40%. ZOL werkte samen met VITO een energetisch masterplan voor de toekomst uit. Onze doelstellingen halen we met één klap binnen als we in het omgevend groen een windmolenpark kunnen plaatsen. De impact op de omgeving wekt nog steeds weerstand op. Als we iets willen doen voor het klimaat, zullen mensen toch moeten wennen aan het uitzicht van een windmolen. Met warmtepompen is ZOL al begin jaren 80 bij de nieuwbouw van het ziekenhuis begonnen. We werken met een ijswater- en een warmwatercircuit voor koeling en voor verwarming. Overtollige warmte wordt afgeblazen via de open koeltorens. De warmtepompen recupereren warmte uit de lucht die de luchtgroepen afblazen. In de tussenseizoenen kunnen we met deze installatie een COP tot 7 halen. Nieuwe gebouwen krijgen volgens het energetisch koude- en warmteopslag in de bodem (KWO). Dat moet de campus op termijn CO2-neutraal maken. Verdere voorbeelden van energiebezuiniging: "Onze TL-verlichting uit de jaren 80 was op zich al zuinig, maar is voor 70% vervangen door LED-verlichting. Lichten op verlaten plaatsen worden automatisch gedimd. Frequentiesturing laat motoren van liften, compressoren en ventilatiegroepen op de benodigde capaciteit draaien in plaats van op volle vermogen." "Duurzaamheid heeft verder te maken met gebruik van materialen, het beroep doen op lokale producenten, de life cycle van de gebouwen, transport, afvalbeheer, etc... Het wagenpark van ons ziekenhuis wordt elektrisch, of op zijn minst hybride. Ons ziekenhuis promoot het fietsen. Onze drie campussen liggen in een groene omgeving, maar zaak is om het groen weer in het ziekenhuis zelf te brengen. Met tuintjes, groene wandelroutes, een aangename en gezonde omgeving voor patiënten en personeel." "De 13 klimaatpunten die minister Vandeurzen met de sector overeenkwam berusten op een vrijwillig engagement. Het VIPA stelde voor het eerst in 2004 duurzaamheidscriteria voor nieuwbouw op - ze krijgen dit jaar een nieuwe update, met een uitgewerkte methodiek (GRO). Op de VIPA-criteria moet je voldoende scoren om je subsidie voor infrastructuurwerken te krijgen - ze zijn niet vrijblijvend. Het koepeloverleg klimaat, met de koepels en de Vlaamse overheid, werkt verder aan de hogervermelde doelstellingen voor de sector. Vanuit ZORG.tech ondersteunen we deze ambities. We organiseerden onlangs nog een webinar rond 'klimaat in de zorg' omdat de instellingen door de bomen het bos nog zouden zien. Tijdens onze webinar hebben we de oprichting van een 'lerend netwerk' voorgesteld - om de ervaring die instellingen opdoen uit te diepen en uit te wisselen. De interesse is verrassend groot. "Toen ik de eerste zonnepanelen liet plaatsen was het financieel rendement nog het doorslaggevende argument. Ondertussen zit duurzaamheid in de strategische doelstellingen van ons ziekenhuis. Dat zorginstellingen milieu en klimaat blijven negeren kun je eigenlijk niet maken. Engagementen die we nu nog vrijwillig nemen, zullen vroeg of laat niet meer vrijblijvend zijn. Duurzaamheid moet nog veel meer het DNA worden van ons beleid - er is nog werk op de plank."