Met een koffer vol kunst naar het ziekenhuis

Het initiatief voor dit mooie project komt van de Benelux-afdeling van het internationale medisch- technologische bedrijf BD (Becton, Dickinson and Company), gevestigd in Erembodegem. Ter gelegenheid van zijn 60-jarig bestaan wilde het bedrijf een bijzonder project opzetten en ging daarvoor in dialoog met het Stedelijk Museum voor Actuele Kunst (S.M.A.K.) in Gent. We schrijven 2020: het idee voor Art for Care was geboren. Corona heeft het project twee jaar in de koelkast gestopt. "Bij een brainstorming in het museum werd het idee geopperd om met een koffer vol kunst naar het ziekenhuis te trekken om de patiënten enige verstrooiing te brengen", zegt Line De Kimpe, strategic management leader bij BD Benelux. "Met dit project willen we iets terug doen voor de patiënt, en mee bijdragen aan warmmenselijke zorg. In het S.M.A.K. dat ook sterk inzet op sociaal engagement, vonden we de ideale partner." Hoe gaat het in zijn werk? Ziekenhuizen kunnen bepaalde afdelingen inschrijven voor het project, bijvoorbeeld oncologie, nierdialyse, revalidatie, kinderafdeling... Patiënten worden gevraagd of ze willen deelnemen, zo ja, in groep of alleen op de kamer, of in het bijzijn van een familielid of een mantelzorger. Een professionele gids van het museum komt met een koffer die 20 kunstwerken bevat naar het ziekenhuis, hij of zij stelt de werken een voor een voor en er ontstaat een dialoog met de patiënt(en). De hele sessie duurt zo'n anderhalf à twee uur. De kunstwerken worden gekozen, aangepast aan het profiel van de patiëntengroep. Betreft het een kinderafdeling dan zal gekozen worden voor werken die aansluiten bij de leefwereld van kinderen, bij de afdeling geriatrie zullen bijvoorbeeld stukken worden gekozen die een link hebben met het verleden. We woonden een proefsessie bij in het revalidatiecentrum van het UZ Gent waaraan een 15-tal patiënten deelnamen. De formule werkt inderdaad. Het is ontroerend om te zien en horen hoe kunst mensen aanzet tot nadenken, over de betekenis van het werk, wat zij erin menen te zien, wat hen aanspreekt in het werk of net niet aanspreekt... Zo ontstaat er een boeiend gesprek waarbij de zorgen even opzij gezet worden, dat ruimte geeft tot nadenken over wat een kunstwerk bij hen teweeg brengt, en welke gevoelens het kunstwerk bij hen oproept. Dankzij het kunstwerk slaagt de gids van het museum, Joris Stroucken, erin om de patiënten het woord te laten nemen, bij de ene gaat dat wat vlotter dan bij de andere. De gids stuurt het gesprek haast ongemerkt zodanig dat de patiënt ertoe komt via de kunst na te denken over de essentiële en existentiële vragen waarmee hij of zij geconfronteerd wordt in een ziekenhuissituatie. Al kan het gesprek ook evolueren richting koetjes en kalfjes, ook dat kan een moment van verstrooiing, van opluchting zijn. De gids vertrekt als het ware met een wit blad, met als enige houvast de kunstwerken die hij toont. Zo is elke sessie een nieuw en boeiend avontuur dat mede geschreven wordt door de deelnemers. Er ontstaat een zekere vorm van intimiteit waarbij het kunstwerk als katalysator optreedt tussen de gids en de patiënt. "In de koffer zitten een 20-tal werken van zeer uiteenlopende aard: dat kan een tekening zijn, een object, 3D, fotografie, videokunst...", zegt Aline Van Nereaux die het project mee begeleidt vanuit het S.M.A.K. "Samen zouden deze werken een doorsnede moeten zijn van ons museum, met hedendaagse kunst, in al zijn diversiteit, door man en vrouw vervaardigd, westers en niet-westers, figuratief en abstract... De werken werden zorgvuldig geselecteerd: ze moeten ook transporteerbaar zijn, in de koffer passen, met aangepaste bescherming. Vooraf wordt de patiënten gevraagd of ze willen deelnemen. De meeste patiënten staan hiervoor open, dat betekent dat het als zinvol wordt ervaren." "Dit is eigenlijk een 2.0-versie van een project dat we een 12-tal jaar geleden samen met Maria Middelares hebben opgezet voor patiënten van de kankerafdeling", zegt Philippe Van Cauteren, directeur van het S.M.A.K. "Het past helemaal in onze filosofie: wij zien een museum als een spinnenweb waarvan de draden in de samenleving uitmonden.We willen het museum vloeibaar maken, uit zijn statische karkas laten treden. Zo hebben we ook kunst in de gevangenis gebracht en met vluchtelingen rond kunst gewerkt." "Voor dit project, Art for Care, gebruiken we geen collectiestukken, we hebben de kunstenaars gevraagd om speciaal voor dit project kunstwerken te ontwikkelen", aldus Van Cauteren. Onder de artiesten enkele bekende namen, zoals Guillaume Bijl, Navid Nuur, Richard Jackson, naast jonge aanstormende talenten. Prof. dr. Eric Mortier, gedelegeerd bestuurder van UZ Gent, is alvast in zijn nopjes: "In ons ziekenhuis staat warme zorg centraal. Daarin heeft ook kunst een plaats. Studies tonen aan dat kunst een heilzaam effect heeft op het welzijn van de patiënten en bijdraagt tot een omgeving waarin ze zich veilig voelen, zichzelf kunnen zijn en connectie behouden met de buitenwereld." "Ik was bijzonder onder de indruk van de emoties en de conversaties die de kunstwerken losweekten", getuigt Alexander Alonso, General Manager van BD Benelux. "De workshop gaf de patiënten echt de kans hun ziekenhuisleven een paar uur lang een waardevolle nieuwe invulling te geven." In de komende maanden doet Art for Care verscheidene Belgische ziekenhuizen aan. "Er zijn nog gaatjes in onze agenda", besluit Aline Van Nereaux. Geïnteresseerde ziekenhuizen kunnen zich nog aanmelden via an.dils@smak.be