Aan het woord is professor Marc Noppen (foto), CEO van het UZ Brussel. Van zijn hand verscheen recent een boek over de aanpak van de pandemie en de lessen die we daaruit kunnen trekken voor de toekomst van onze gezondheidszorg.

Processen herdenken

"Ik schreef het boek vanuit een dubbel standpunt", licht de ziekenhuisdirecteur toe. "Enerzijds run ik een ziekenhuis en daaruit vloeit een relatief kleinschalige kijk voort op de pandemie. Anderzijds is er de manier waarop de overheden de crisis aanpakten. Wat was hun visie? Hoe vertaalde die zich naar de werkvloer? En er was natuurlijk het spanningsveld tussen beide."

Net zoals het gros van de ziekenhuizen deed ook het UZ Brussel tijdens de pandemie aan 'toegepast crisismanagement'. Marc Noppen: "Het was zaak processen te herdenken, snel te handelen en aan people management te doen. Van de medewerkers vroegen we zeer veel flexibiliteit. Tot dit locoregionale organisatorische niveau hoort ook de samenwerking met de huisartsenkringen en de woonzorgcentra. Op dat niveau moeten we ons in de toekomst meer dan ooit focussen om 'gezondheid' af te leveren. Dit is een geïntegreerd, verticaal, verhaal over zorgnoden. Met inbegrip van de huisartsen."

Te traag

Overheidsmanagement in tijdens van crisis vormt de tweede verhaallijn. "Hier liep het spaak", stelt professor Noppen. "Voor alle duidelijkheid: niet enkel in België. Het ging fout in heel wat Europese landen, slechts zelden reageerde men adequaat genoeg."

Van belang is nu om uit de crisis lessen te trekken. "Bijvoorbeeld is er nood aan dynamisch stockbeheer en eenheid van besluitvorming. Het uittekenen van een crisiscel dringt zich op. België werd in de pandemie geconfronteerd met een enorme bevoegdheidsversnippering. Een overlegmodel met negen ministers die naar een compromis streven, werkt natuurlijk veel te traag. Een concept voor crisis-management was echter niet voorhanden. Snel reageren op de gebeurtenissen botst met onze trage overlegcultuur", aldus Marc Noppen.

Voorts benadrukt hij de noodzaak aan een wettelijk kader - wat nog steeds ontbreekt. "Het spreekt vanzelf dat de 'vredestijd' best gebruikt wordt om spelregels voor te bereiden en af te spreken." Ook hier onderstreept Noppen dat buurlanden als Nederland of Frankrijk met dezelfde problemen kampten. "Ons medisch crisismanagement", benadrukt Noppen, "dient zich te enten op de richtlijnen van de Wereldgezondheidsorganisatie. Men moet die gewoon toepassen."

Ziekenzorg

Ook de organisatie van onze 'normale' gezondheidszorg is evenwel niet voorbereid op de toekomst, vindt de CEO van het UZ Brussel. Een hervorming dringt zich op. Natuurlijk is 90% van wat nodig is voor de 'ziekenzorg' dezelfde als voor de covid-periode. De uitdagingen zijn gekend: vergrijzing, een gebrek aan zorgverstrekkers, dure medische en technologische vooruitgang, patiënten die 'empowered' zijn, ondergefinancierde ziekenhuizen...

Marc Noppen: "Die analyse maakten we al voor covid. Hoogstens interfereert de pandemie. Maar we moeten durven nadenken over het model en daarvoor kan covid een momentum creëren. De pandemie maakte ons extra duidelijk waar het schoentje wringt. Ze kan als katalysator werken om inzichten explicieter te maken."

Echt optimistisch is professor Noppen evenwel niet. Hij hoopt wel dat we lessen trekken uit de crisis maar tegelijk vreest hij dat het momentum stilaan voorbij is. "Al bij al zie ik weinig strategische bewegingen. Men zegt me wel dat achter de schermen hard gewerkt wordt aan een nieuwe ziekenhuisfinanciering, een herijking van de nomenclatuur en aan de ziekenhuisnetwerken. Maar het gaat natuurlijk verder dan de technische kant van de zaak. Centraal in het debat staat de architectuur van onze gezondheidszorg. Welke visie, welk model staat voorop?"

Value-based

Vraag is of een academisch ziekenhuis zoals het UZ Brussel zelf geen initiatieven kan nemen? Marc Noppen: "Enkele jaren geleden stelde de Raad van Universitaire Ziekenhuizen van België voor een experiment op te zetten. We wilden een soort 'free-room' creëren om een model van value-based healthcare - met de nadruk op waarde-creatie - uit te proberen. Universitaire ziekenhuizen zijn niet rechtstreeks afhankelijk van het volume dat artsen omzetten, ze zijn daarvoor bij uitstek geschikt. Ook het buitenland zette dergelijke proefprojecten op. Misschien is het nu het moment." Het warm water uitvinden, is overigens overbodig. "Al voor de pandemie werkten denktanken en werkgroepen concepten uit. Nog steeds zijn die als leidraad bruikbaar."

De Brusselse CEO benadrukt tot slot dat hij geen revolutie of big bang predikt. "Wel ben ik voorstander van een gefaseerd proces. Maar onontbeerlijk is dat men weet waar naartoe, dat er finale doelstellingen zijn want die ontbreken nu."

Marc Noppen, Gewoon Anders. Een vurig pleidooi voor een ongewone gang van zaken. Borgerhoff & Lamberigts, 192 blz., 22,99 euro.

Aan het woord is professor Marc Noppen (foto), CEO van het UZ Brussel. Van zijn hand verscheen recent een boek over de aanpak van de pandemie en de lessen die we daaruit kunnen trekken voor de toekomst van onze gezondheidszorg. "Ik schreef het boek vanuit een dubbel standpunt", licht de ziekenhuisdirecteur toe. "Enerzijds run ik een ziekenhuis en daaruit vloeit een relatief kleinschalige kijk voort op de pandemie. Anderzijds is er de manier waarop de overheden de crisis aanpakten. Wat was hun visie? Hoe vertaalde die zich naar de werkvloer? En er was natuurlijk het spanningsveld tussen beide." Net zoals het gros van de ziekenhuizen deed ook het UZ Brussel tijdens de pandemie aan 'toegepast crisismanagement'. Marc Noppen: "Het was zaak processen te herdenken, snel te handelen en aan people management te doen. Van de medewerkers vroegen we zeer veel flexibiliteit. Tot dit locoregionale organisatorische niveau hoort ook de samenwerking met de huisartsenkringen en de woonzorgcentra. Op dat niveau moeten we ons in de toekomst meer dan ooit focussen om 'gezondheid' af te leveren. Dit is een geïntegreerd, verticaal, verhaal over zorgnoden. Met inbegrip van de huisartsen." Overheidsmanagement in tijdens van crisis vormt de tweede verhaallijn. "Hier liep het spaak", stelt professor Noppen. "Voor alle duidelijkheid: niet enkel in België. Het ging fout in heel wat Europese landen, slechts zelden reageerde men adequaat genoeg." Van belang is nu om uit de crisis lessen te trekken. "Bijvoorbeeld is er nood aan dynamisch stockbeheer en eenheid van besluitvorming. Het uittekenen van een crisiscel dringt zich op. België werd in de pandemie geconfronteerd met een enorme bevoegdheidsversnippering. Een overlegmodel met negen ministers die naar een compromis streven, werkt natuurlijk veel te traag. Een concept voor crisis-management was echter niet voorhanden. Snel reageren op de gebeurtenissen botst met onze trage overlegcultuur", aldus Marc Noppen. Voorts benadrukt hij de noodzaak aan een wettelijk kader - wat nog steeds ontbreekt. "Het spreekt vanzelf dat de 'vredestijd' best gebruikt wordt om spelregels voor te bereiden en af te spreken." Ook hier onderstreept Noppen dat buurlanden als Nederland of Frankrijk met dezelfde problemen kampten. "Ons medisch crisismanagement", benadrukt Noppen, "dient zich te enten op de richtlijnen van de Wereldgezondheidsorganisatie. Men moet die gewoon toepassen." Ook de organisatie van onze 'normale' gezondheidszorg is evenwel niet voorbereid op de toekomst, vindt de CEO van het UZ Brussel. Een hervorming dringt zich op. Natuurlijk is 90% van wat nodig is voor de 'ziekenzorg' dezelfde als voor de covid-periode. De uitdagingen zijn gekend: vergrijzing, een gebrek aan zorgverstrekkers, dure medische en technologische vooruitgang, patiënten die 'empowered' zijn, ondergefinancierde ziekenhuizen... Marc Noppen: "Die analyse maakten we al voor covid. Hoogstens interfereert de pandemie. Maar we moeten durven nadenken over het model en daarvoor kan covid een momentum creëren. De pandemie maakte ons extra duidelijk waar het schoentje wringt. Ze kan als katalysator werken om inzichten explicieter te maken." Echt optimistisch is professor Noppen evenwel niet. Hij hoopt wel dat we lessen trekken uit de crisis maar tegelijk vreest hij dat het momentum stilaan voorbij is. "Al bij al zie ik weinig strategische bewegingen. Men zegt me wel dat achter de schermen hard gewerkt wordt aan een nieuwe ziekenhuisfinanciering, een herijking van de nomenclatuur en aan de ziekenhuisnetwerken. Maar het gaat natuurlijk verder dan de technische kant van de zaak. Centraal in het debat staat de architectuur van onze gezondheidszorg. Welke visie, welk model staat voorop?" Vraag is of een academisch ziekenhuis zoals het UZ Brussel zelf geen initiatieven kan nemen? Marc Noppen: "Enkele jaren geleden stelde de Raad van Universitaire Ziekenhuizen van België voor een experiment op te zetten. We wilden een soort 'free-room' creëren om een model van value-based healthcare - met de nadruk op waarde-creatie - uit te proberen. Universitaire ziekenhuizen zijn niet rechtstreeks afhankelijk van het volume dat artsen omzetten, ze zijn daarvoor bij uitstek geschikt. Ook het buitenland zette dergelijke proefprojecten op. Misschien is het nu het moment." Het warm water uitvinden, is overigens overbodig. "Al voor de pandemie werkten denktanken en werkgroepen concepten uit. Nog steeds zijn die als leidraad bruikbaar." De Brusselse CEO benadrukt tot slot dat hij geen revolutie of big bang predikt. "Wel ben ik voorstander van een gefaseerd proces. Maar onontbeerlijk is dat men weet waar naartoe, dat er finale doelstellingen zijn want die ontbreken nu."